مجموعه امیرچقماق

جلال الدین امیرچقماق شامی در قرن نهم و در زمان حکومت تیموریان از سوی شاهرخ تیموری به حکومت یزد گمارده شد . او و همسرش ستی فاطمه (فاطمه خاتون) ، فعالیت های عام المنفعه فراوانی در یزد انجام داده آثار فراوانی از خود به یادگار نهادند که مجموعه امیر چقماق شاخص ترین یادگار به جای مانده از ایشان است .
در ابتدا این مجموعه شامل میدان ، مسجد ، آب انبار ، کاروانسرا ، حمام و ... بود که اکثراً از بین رفته اند . در سالهای بعد بناهایی به فراخور نیاز ، گرداگرد این میدان ساخته شده و مجموعه امیرچقماق بارها تغییر شکل یافت  .
گرداگرد میدان وسیع امیرچقماق مراکز ارائه غذا ، انواع صنایع دستی ، منسوجات ، شیرینی و سوغات یزد قرار دارند و این مجموعه در زمره مکان های مورد علاقه گردشگران داخلی و خارجی میباشد . این میدان از گذشته تا به حال محل برگزاری همایش ها و رویداد های مختلف به ویژه مراسم های مذهبی بوده است .
آنچه امروز از مجموعه تاریخی امیرچقماق میبینیم شامل آثاری به شرح زیر است :
 
1- مسجد امیر چقماق
در سال 841 ه ق  ساخته شد و به لحاظ اهمیت و زیبایی ، بعد از مسجد جامع یزد قرار می گیرد . این مسجد دارای صفه ای زیبا و دو شبستان تابستانی و زمستانی است . گنبد خمیده و سبز رنگ ، فرم منحصر به فرد ماذنه ، کتیبه ها ، انواع کاشیکاری و  تزیینات به کار رفته در مسجد امیرچقماق جذاب و حائز اهمیت است .
 
2- تکیه امیرچقماق
این بنای زیبا و باشکوه بخشی از حسینیه ای است که توسط حاج ابوالقاسم رشتی ( از تجار و خیرین سرشناس یزد ) در قرن 13 ه ق احداث گردید . کاشی کاری نفیس همراه با تزیینات و نقوش هندسی و کتیبه هایی حاوی آیات قرآنی و اسماء متبرکه بر روی بدنه و اطراف غرفه ها به چشم می خورند . مناره های تکیه امیرچقماق در سال 1296 ه ق توسط استاد محمد حسین و استاد محمد بنا به زیبایی و با مهارت ساخته شد .
 
3- نخل امیرچقماق
از جاذبه های تاریخی و دیدنی این مجموعه است و حداقل از سال 1299 ه ق تا کنون در این محل قرار دارد . این نخل توسط فردی بنام علی اصغر گرجی وقف شده و طول ، عرض و ارتفاع آن حدود هشت و نیم متر است.
 
4- بازار حاجی قنبر
بخشی از قدیمی ترین بازار یزد است که به همراه مسجدی به همین نام ، در سال 861 ه ق توسط حاج قنبر جهانشاهی ساخته شد . همکنون در این بازار عمدتاً صنایع دستی و سوغات یزد ارائه می گردد . جگرکی های این بازار پر رونق و مشهورند .
 
5-آب انبار امیرچقماق
این بنا در زمان صفویه احداث شده است . تمام آب انبار در دل زمین قرار دارد و حتی گنبد بالایی آن به گونه ای است که تهویه ی هوا هم در دل زمین واقع شده و تیزه گنبد در سطح زمین دیده می شود. بادگیرها در بدنه ی بازار حاجی قنبر جایگذاری شده و بسیار متفاوت از بادگیرهای سایر آب انبارهای یزد می باشند .
 
6-بقعه ستی فاطمه
بنایی است تک اتاقی با گنبدی شب کلاهی شکل و پوشیده از کاشی های سبز و مربوط به قرن نهم ه ق  . این بنا محل دفن ستی فاطمه ، همسر امیرچقماق است و در قسمت شمالی میدان در کوچه ی شیر اسدالله قرار دارد .
 
7-آب انبار ستی فاطمه (منبع آب قدیم یزد)
از اولین بناهای ساخته شده در این مجموعه و متعلق به قرن نهم می باشد . آب انبار دارای 5 بادگیر و گنبدی تخم مرغی شکل است و در قسمت شمالی میدان قرار دارد . بزرگترین منبع قدیمی آب یزد متعلق به این آب انبار است . در سال های اخیر بخشی از بنا با تغییر کاربری به زورخانه صاحب الزمان تبدیل شده و مورد توجه گردشگران خارجی می باشد .
 
8-بنگاه شیرینی سازی حاج خلیفه رهبر
این بنگاه از جمله قدیمی ترین و مشهورترین مراکز تولید و فروش انواع شیرینی یزدی است و شروع فعالیت آن بیش از صد سال قبل ( سال 1295 ه ش )  می باشد . پس از موسسین  اولیه به نام های علی رهبر ، مرتضی شیرینی ساز و حسن فردوسیان ، این مجموعه همکنون توسط  نسل های دوم و سوم آنها اداره می شود .
 
 
 
​​​​​​​