قنات های یـــزد
قنات یا کاریز، راهآب یا کانالی است که در زیر زمین حفر شده، تا آب را از مناطق پر آب برای رسیدن به سطح زمین به جریان اندازد، این جوی یا کانال در عمق زمین با ارتباط رشتهچاههایی است که از مادر چاه سرچشمه میگیرد به سمت مظهر قنات جایی که آب از زیرزمین به سطح هدایت میشود، کشیده شده است .
فناوری حفر و مهندسی قنات در استان یزد تاریخی چند هزار ساله دارد، وجود برخی قناتهای تاریخی مانند قنات زارچ یزد و حسن آباد مهریز که به ثبت جهانی نیز رسیده، تاریخی از مهندسی آب در میان ایرانیان را در مقابل روی جهان قرارداده، سازههایی که در گرم و خشکترین شرایط اقلیمی در کویر مرکزی ایران، حیات را به جریان انداخته و آب را از سرچشمههایی که بعضا کیلومترها با مظهر قنات فاصله دارد، با شیب بندی مناسب و طراحی دقیق از دل کوهها به سطح زمین جاری میسازد.
استان یزد با اقلیمی کم آب و خشک است حدود ۴.۳ درصد وسعت کشور را دارد و این در حالی است که بیش از هشت درصد قنوات کشور در این استان قرار دارد، بالا بودن تعداد قناتها در این استان از دلایلی مهمی است که احیاء، مرمت و بازسازی قنات ها را در این بخش از کشور ضرورتی مضاعف می بخشد.
قنات زارچ
یکی از قدیمی و طولانی ترین قنات های جهان به نام «قنات زارچ» در استان یزد واقع شده است. طول این قنات حدود 72 کیلومتر و تعداد چاههای آن 2115 حلقه میباشد. قدمت این قنات بیش از هزار سال است. مظهر این قنات در شهر زارچ واقع شده و دارای سه شاخه جدا از هم به نام های شیرین، شور و ابراهیم خویدکی می باشد . البته دو شاخهی شيرين و ابراهيم خويدكی، شاخههای خشك شده قنات زارچ هستند و هم اكنون تنها شاخه شور به طول حدودا 48 كيلومتر آبدهی دارد كه آبدهی اين شاخه در بالادست قنات 60 ليتر در ثانيه بوده اما در مظهر قنات 28 ليتر در ثانيه است .
در چهلمین اجلاس میراث جهانی یونسکو که ژوئیه ۲۰۱۶ در استانبول برگزار شد، یازده قنات ایرانی به عنوان بیستمین اثر ایران بر اساس دو معیار از ۶ معیار فرهنگی کمیته میراث جهانی شامل گواهی بیهمتا یا دستکم استثنایی بر یک سنت فرهنگی و نمونهای برجسته در معماری یا تکنولوژی که مرحله مهمی از تاریخ بشر را نشان دهد ، در فهرست میراث جهانی قرار گرفت . پرونده ۱۱ قنات ایرانی با داشتن تکنولوژی متفاوت و با قدمت بیش از ۲۰۰ تا ۲۵۰۰ سال به یونسکو جهت ثبت جهانی ارائه شد و پس از بررسی و تأیید کارشناسان یونسکو این پرونده ثبت و در فهرست آثار جهانی قرار گرفت. یازده قناتی که ثبت جهانی شدهاند، هرکدام به لحاظ قدمت، نوع معماری، عمق، طول و مشخصاتی از این دست، منحصر به فرد و بی نظیر هستند. در این میان قنات زارچ با عنوان طولانیترین قنات ایران در فهرست جهانی به ثبت رسید .
بازدید از قنات زارچ
در شهر یزد به تازگی گردشگری آب و قنات با محوریت قنات زارچ و آسیاب وزیر به سایر محورهای گردشگری اضافه شده است که گردشگران می توانند برای بازدید از گالری این قنات در عمق ۳۰ متری زمین به آسیاب وزیر (در نزدیکی خانهی لاریها) مراجعه نمایند .علاقه مندان برای هماهنگی جهت بازدید از این محل ، با شماره 09162144862 و یا پیج اینستاگرام قنات زارچ Zarchqanat تماس گرفته و هماهنگی های لازم را انجام دهند.